Onlangs zag ik de trailer voor de nieuwe film ‘Mortal Engines’. Deze film, gebaseerd op het gelijknamige boek geschreven door Philip Reeve, speelt zich af in een post-apocalyptische wereld waar er maar één wet heerst: the survival of the fittest. Dit genre van films blijft populair omdat het inspeelt op onze angst voor een onbekende toekomst, maar misschien ook omdat zij inpikt op hedendaagse tendensen in onze samenleving. Ze geeft dus een kritische blik op de huidige samenleving.
In het verhaal van ‘Mortal Engines’ zijn er geen naties meer, alleen steden die strijden om een heel beperkte hoeveelheid beschikbare grondstoffen op de aarde. Deze steden kunnen zich verplaatsen op reusachtige wielen. Kleinere steden worden letterlijk opgegeten door grotere steden.
Waar liggen de gelijkenissen met onze samenleving vandaag? Ik wil er één punt uithalen, namelijk dat deze film ons waarschuwt voor de gevaren van tribalisme, of clanmentaliteit. Ieder stad is gelijk aan een clan. Mensen behoren tot een bepaalde clan. Er is nauwelijks contact tussen de clans behalve op een negatieve manier, wanneer de grotere clan de kleinere clan overheerst. Het leven bestaat uit een ‘clash of clans’ (pun intended).
In onze pluralistische samenleving zien we dat het tribalisme zich begint te ontwikkelen. Bepaalde groepen en culturen trekken zich terug en komen in conflict met andere groepen. Misschien nog meer verontrustend is dat mensen hun identiteit meer en meer gaan vinden in het behoren tot een bepaalde groep of cultuur. Op zich is dit normaal en menselijk, maar het het wordt gevaarlijk wanneer wij ons identificeren door wie we niet zijn: ‘wij behoren niet tot die groep’.
Ook in onze christelijke gemeenschappen is dit soort clanmentaliteit te vinden. Soms gaan wij onszelf identificeren volgens wat wij niet zijn: niet pinkster, of niet evangelisch, of niet moslim, of niet liberaal, of geen vreemdelingen, enz.
Wij als christenen hebben echter de verantwoordelijkheid om te gaan functioneren als een soort tegengif in onze samenleving. In plaats van de macht op te zoeken door te behoren tot een bepaalde clan moeten wij ons kwetsbaar opstellen door bruggen te bouwen naar mensen van andere culturen en groepen. Wij moeten met opzet relaties gaan vormen met mensen die anders zijn dan wij. Dit is de weg van het koninkrijk van God dat gekenmerkt is door een ander soort logica, een geestelijke logica die door de wereld beschouwd wordt als dwaasheid. Als wij willen bouwen aan een gezonde samenleving die haar culturele diversiteit behoudt en die niet beheerst wordt door de wet van de sterkste, dan moeten wij leren mensen te vertrouwen die anders zijn dan wij.